Ik raad aan om deze reactie in bulk uit te voeren. Bekijk deze synthese voor natriumethylsulfaat:
Benodigdheden
Ethanol (EtOH / C2H6O/ CH3CH2OH, 99%, 180 mL)
Zwavelzuur (H2SO4 / H2O4S, 95%+, 80 mL)
Natriumcarbonaat (Na2CO3 / CNa2O3)
Water (H2O, 300 mL)
Procedure
Voeg aan een RBF met hals (500 mL) druppelsgewijs 30 min ethanol en zwavelzuur toe met een toevoertrechter. Reflux 3 uur bij 110 °C. Doe ijs in een bekerglas (1 L+) en breng de oplossing daar naartoe. Voeg water toe (300 ml). Bereid een conc. oplossing van water en natriumcarbonaat en giet dit langzaam in porties in het bekerglas tot pH = neutraal. Deze reatie is zeer heftig! Filtreer, was de filterkoek met water. Droog aan de lucht met een ventilator gedurende ~48 uur.
Theorie
Bij verhitting protoneert zwavelzuur de zuurstof in ethanol en vormt zo een ethyloxoniumion dat parafitureert in een SN2-reactie die ook bekend staat als Fisher-verestering. Het oxonium laat een kleine hoeveelheid water en het hexakoolstofproduct los, waarbij ethylsulfaat wordt gevormd, een verwaarloosbare hoeveelheid diethylether die afkookt en een kleine hoeveelheid kankerverwekkend diethylsulfaat. Het ethylsulfaat wordt vervolgens omgezet in een natriumzout door de toevoeging van natriumcarbonaat. Het natriumcarbonaat neutraliseert ook het resterende zwavelzuur in een zuur-basereactie. Het ijs helpt om dingen af te koelen waardoor de reactie minder heftig wordt.
De temperatuurregeling is cruciaal! De temperatuur mag nooit boven 115 °C komen, anders verandert het evenwicht en wordt er diethylether geproduceerd in plaats van ethylsulfaat.
Alle reagentia moeten watervrij zijn! De aanwezigheid van water in deze reactie verlaagt de opbrengst. Gebruik geen gedenatureerde ethanol, het denatonium ontleedt bij verhitting waardoor het product vervuild raakt. Als het goed is moet de post-reflux oplossing transparant zijn, mogelijk met een lichtgele tint. Als het geel of oranje is, gebruik je onzuivere reagentia.
Droogbuis bovenop de condensor helpt om vocht buiten te houden.
Niet verdampen in het laatste stadium! Wanneer het natrium-ethylsulfaat op deze manier wordt verhit, breekt het af. Droog de oplossing alleen aan de lucht. Het gebruik van een ventilator helpt om het proces te versnellen.
Er is een variant van deze reactie waarbij calciumcarbonaat wordt gebruikt vóór de toevoeging van natriumcarbonaat. Ik raad dit volledig af. Het wordt toegevoegd om het ethylsulfaat om te zetten in het onoplosbare calciumethylsulfaat. Het is niet alleen volstrekt overbodig, maar het kost ook meer tijd en werk en vervuilt het eindproduct aanzienlijk. Wanneer alleen natriumcarbonaat wordt gebruikt, wordt het ethylsulfaat bewaard in een waterige oplossing die je later door filtratie scheidt en droogt.
Er is ook een andere variant waarbij natriumbisulfaat wordt gebruikt in plaats van zwavelzuur. Dit werkt wel, maar mijn ervaring is dat de opbrengst laag is. Het vervuilt ook het product, wat zichtbaar is in de vorm van melkachtige kristallen die de neiging hebben zich te vormen op de wanden van de kristalliseerschaal.