De slimste manier om een beslissing te nemen is om al je acties op voorhand af te wegen. Toch doen we vaak dit en niet dat, gewoon uit gewoonte - zonder erover na te denken. Het blijkt dat cocaïneverslaafden sterkere gewoonten vormen dan andere mensen. Daarin ligt hun grootste zwakte en misschien wel de sleutel tot genezing.
Drie vormen van gedrag
Aan het begin van de twintigste eeuw had Ivan Pavlov al de leer van de reflexbogen gevormd, die werden voorgesteld om al het gedrag van dieren te verklaren. Het reflexschema is fundamenteel eenvoudig: een dier herkent een signaal dat voorafgaat aan een bepaalde stimulus en kiest ervoor om dit signaal al dan niet te vermijden. Een stimulus kan van alles zijn met een positieve of negatieve waarde: elektrische schokken, voedsel, water, geld. Hoewel reflexen een grote rol spelen in ons leven, kunnen ze niet al het gedrag van dieren verklaren (Figuur 1).
Drie vormen van gedrag
Aan het begin van de twintigste eeuw had Ivan Pavlov al de leer van de reflexbogen gevormd, die werden voorgesteld om al het gedrag van dieren te verklaren. Het reflexschema is fundamenteel eenvoudig: een dier herkent een signaal dat voorafgaat aan een bepaalde stimulus en kiest ervoor om dit signaal al dan niet te vermijden. Een stimulus kan van alles zijn met een positieve of negatieve waarde: elektrische schokken, voedsel, water, geld. Hoewel reflexen een grote rol spelen in ons leven, kunnen ze niet al het gedrag van dieren verklaren (Figuur 1).
Bijlage cziCHbTrgq.jpg bekijken
In de reflex van Pavlov komt het signaal noodzakelijkerwijs van buitenaf, maar in werkelijkheid kunnen de handelingen die aan de stimulus voorafgaan de plaats van het signaal innemen. Een vorm van gedrag waarbij een dier kiest hoe te handelen op basis van overwegingen van productiviteit wordt doelgerichte actie genoemd.
Pavloviaanse reflexen en doelgerichte acties kunnen met elkaar verweven zijn in één gedragsrespons. De sterkte van deze twee gedragingen hangt zowel af van de frequentie van de stimulus (bijvoorbeeld hoe vaak een muis gezoet water krijgt als reactie op het indrukken van een hendel) als van de sterkte van de stimulus (hoe lekker dit water hem smaakt). Naarmate de stimulus verzwakt, verzwakt ook het gedrag dat erop volgde.
Maar bij constante herhaling van doelgerichte acties, kunnen gewoontes - de derde vorm van gedrag - ontstaan. Gewoonten zijn relatief resistent tegen veranderingen in de sterkte en zelfs het teken van een stimulus - hun devaluatie. Als een laboratoriummuis de gewoonte heeft ontwikkeld om op de hendel te duwen om voedsel te krijgen, dan zal zelfs het geven van bitter voedsel de frequentie van het duwen niet beïnvloeden.
Een interessant voorbeeld van dit gedrag bij mensen is het eten van popcorn in bioscopen. Gewone popcorneters in een experiment uit 2011 waren even goed in het eten van popcorn, of het nu vers was of een week oud, terwijl mensen zonder de gewoonte om popcorn te poffen in de bioscoop een duidelijke voorkeur hadden voor verse popcorn. Tegelijkertijdbleek dat de gewoonte zich alleen in een zeer nauwe context manifesteerde: om automatisch eten te voorkomen was het voldoende om de proefpersonen te vragen alleen met de niet-volgende hand te eten.
Pavloviaanse reflexen en doelgerichte acties kunnen met elkaar verweven zijn in één gedragsrespons. De sterkte van deze twee gedragingen hangt zowel af van de frequentie van de stimulus (bijvoorbeeld hoe vaak een muis gezoet water krijgt als reactie op het indrukken van een hendel) als van de sterkte van de stimulus (hoe lekker dit water hem smaakt). Naarmate de stimulus verzwakt, verzwakt ook het gedrag dat erop volgde.
Maar bij constante herhaling van doelgerichte acties, kunnen gewoontes - de derde vorm van gedrag - ontstaan. Gewoonten zijn relatief resistent tegen veranderingen in de sterkte en zelfs het teken van een stimulus - hun devaluatie. Als een laboratoriummuis de gewoonte heeft ontwikkeld om op de hendel te duwen om voedsel te krijgen, dan zal zelfs het geven van bitter voedsel de frequentie van het duwen niet beïnvloeden.
Een interessant voorbeeld van dit gedrag bij mensen is het eten van popcorn in bioscopen. Gewone popcorneters in een experiment uit 2011 waren even goed in het eten van popcorn, of het nu vers was of een week oud, terwijl mensen zonder de gewoonte om popcorn te poffen in de bioscoop een duidelijke voorkeur hadden voor verse popcorn. Tegelijkertijdbleek dat de gewoonte zich alleen in een zeer nauwe context manifesteerde: om automatisch eten te voorkomen was het voldoende om de proefpersonen te vragen alleen met de niet-volgende hand te eten.
Gewoonten zijn verrassend maladaptief: de situatie kan al lang geleden veranderd zijn, maar de gewoonte blijft bestaan, zelfs als deze schadelijk is. Toch zijn gewoonten nuttig omdat ze ons in staat stellen te handelen zonder mentale inspanning. De hersencapaciteit die vrijkomt door automatisme kan gebruikt worden voor belangrijkere activiteiten. Door uit gewoonte te handelen, kunnen we bijvoorbeeld onze tanden poetsen en tegelijkertijd aan vakantieplannen denken.
Gewoonte en verslaving
Bij de ontwikkeling van drugsverslaving is gewoontevorming van groot belang. Als we naar alcoholisme kijken, zien we dat iemand in het beginstadium van de ontwikkeling van deze ziekte episodisch sterke drank drinkt en volop geniet van de plezierige sensaties. Dit kan een doelbewuste handeling worden genoemd, waarbij iemand bewust drinkt om zich goed te voelen. Maar bij de overgang naar regelmatig drinken begint iemand niet meer te drinken om zich te verheugen en te ontspannen, maar gewoon uit gewoonte.
De onafhankelijkheid van gewoonten van versterking leidt tot het feit dat alcohol niet langer het vroegere plezier brengt, maar dit heeft geen effect op het gedrag: de gewoonte zegt te drinken, wat er ook gebeurt. En ten slotte komt er een volwaardige verslaving, die in tegenstelling tot een gewoonte veel moeilijker te bedwingen is.
Gewoonte en verslaving
Bij de ontwikkeling van drugsverslaving is gewoontevorming van groot belang. Als we naar alcoholisme kijken, zien we dat iemand in het beginstadium van de ontwikkeling van deze ziekte episodisch sterke drank drinkt en volop geniet van de plezierige sensaties. Dit kan een doelbewuste handeling worden genoemd, waarbij iemand bewust drinkt om zich goed te voelen. Maar bij de overgang naar regelmatig drinken begint iemand niet meer te drinken om zich te verheugen en te ontspannen, maar gewoon uit gewoonte.
De onafhankelijkheid van gewoonten van versterking leidt tot het feit dat alcohol niet langer het vroegere plezier brengt, maar dit heeft geen effect op het gedrag: de gewoonte zegt te drinken, wat er ook gebeurt. En ten slotte komt er een volwaardige verslaving, die in tegenstelling tot een gewoonte veel moeilijker te bedwingen is.
Belangenverstrengeling
Gewoonten en doelgerichte acties worden ondersteund door verschillende hersenstructuren. In het vroege stadium van leren, waarvoor bewuste inspanning nodig is, is de nucleus caudatus extreem belangrijk en in een later stadium, tijdens de gewoontevorming, worden handelingen gecontroleerd door het putamen.
In de situatie waarin iemand zich probeert te verzetten tegen de gewoonte, is er een conflict tussen deze structuren. De uitkomst van de confrontatie wordt bepaald door de balans van prikkelingen die van elk van hen afkomstig zijn. Bij patiënten met obsessieve-compulsieve stoornis is de balans bijvoorbeeld sterk in het voordeel van het putamen, zodat ze slaaf worden van hun gewoontes en bijvoorbeeld honderd keer per dag hun handen wassen .
Gewoonten en doelgerichte acties worden ondersteund door verschillende hersenstructuren. In het vroege stadium van leren, waarvoor bewuste inspanning nodig is, is de nucleus caudatus extreem belangrijk en in een later stadium, tijdens de gewoontevorming, worden handelingen gecontroleerd door het putamen.
In de situatie waarin iemand zich probeert te verzetten tegen de gewoonte, is er een conflict tussen deze structuren. De uitkomst van de confrontatie wordt bepaald door de balans van prikkelingen die van elk van hen afkomstig zijn. Bij patiënten met obsessieve-compulsieve stoornis is de balans bijvoorbeeld sterk in het voordeel van het putamen, zodat ze slaaf worden van hun gewoontes en bijvoorbeeld honderd keer per dag hun handen wassen .
De gewoonten van cocaïneverslaafden
Cocaïne is een krachtige stimulerende drug. Het is na marihuana de meest gebruikte illegale drug ter wereld. Cocaïnegebruik verhoogt het risico op hart- en vaatziekten en onderdrukt het immuunsysteem. Maar cocaïneverslaving is dubbel gevaarlijk omdat er geen medicamenteuze therapie voor is ontwikkeld - alleen psychologische, gebaseerd op de wortel en stok methode. Maar hoe effectief is deze methode?
Om daar achter te komen, voerde een groep Britse wetenschappers onder leiding van Karen Hersche experimenten uit op 125 mensen, waaronder 72 cocaïneverslaafden en 53 mensen zonder ervaring met drugsgebruik.
In één experiment werd mensen gevraagd om waardebonnen te verdienen voor een supermarkt. Om punten bij het tegoedbonbedrag te krijgen, moesten de proefpersonen op de juiste knop drukken wanneer er een afbeelding van een dier op de monitor verscheen.
Na de training werd de beloning gedevalueerd: het indrukken van de rechterknop bij sommige plaatjes leverde geen punten op, maar de proefpersonen drukten er soms toch op uit gewoonte. In dit experiment bleek dat cocaïneverslaafden niet alleen het verband tussen hun acties en het resultaat slechter leerden, maar ook minder gevoelig waren voor devaluatie van de beloning.
Cocaïne is een krachtige stimulerende drug. Het is na marihuana de meest gebruikte illegale drug ter wereld. Cocaïnegebruik verhoogt het risico op hart- en vaatziekten en onderdrukt het immuunsysteem. Maar cocaïneverslaving is dubbel gevaarlijk omdat er geen medicamenteuze therapie voor is ontwikkeld - alleen psychologische, gebaseerd op de wortel en stok methode. Maar hoe effectief is deze methode?
Om daar achter te komen, voerde een groep Britse wetenschappers onder leiding van Karen Hersche experimenten uit op 125 mensen, waaronder 72 cocaïneverslaafden en 53 mensen zonder ervaring met drugsgebruik.
In één experiment werd mensen gevraagd om waardebonnen te verdienen voor een supermarkt. Om punten bij het tegoedbonbedrag te krijgen, moesten de proefpersonen op de juiste knop drukken wanneer er een afbeelding van een dier op de monitor verscheen.
Na de training werd de beloning gedevalueerd: het indrukken van de rechterknop bij sommige plaatjes leverde geen punten op, maar de proefpersonen drukten er soms toch op uit gewoonte. In dit experiment bleek dat cocaïneverslaafden niet alleen het verband tussen hun acties en het resultaat slechter leerden, maar ook minder gevoelig waren voor devaluatie van de beloning.
Afbeelding Uitleg: Een experiment om de sterkte van een gewoonte te bepalen.
A - tijdens de training werd een afbeelding van een dier (stimulus) op de monitor getoond en werd de deelnemer gevraagd om op een van twee knoppen te drukken (actie). Wanneer de juiste knop werd ingedrukt, werd het beeld van het tweede dier (resultaat) weergegeven en ontving de testdeelnemer 5 punten (beloning). Uiteindelijk associeerden de proefpersonen de eerste, tweede afbeelding en de knop die ze met elkaar verbond. De training bestond uit 8 series van 12 trials. Bij de laatste serie bleek dat cocaïneverslaafden 10% minder vaak op de juiste knop drukten.
B - In het volgende experiment werden telkens twee uitkomstplaatjes getoond, waarvan er één was doorgestreept. Om punten te krijgen, moest je op de knop drukken die overeenkwam met de niet-doorgestreepte afbeelding (in dit geval de goede). Cocaïneverslaafden zaten er 15% vaker naast, wat duidt op een slechtere assimilatie van het verband tussen hun acties en het resultaat.
C - Tot slot toonde de monitor alle mogelijke uitkomstplaatjes, waarvan er twee waren doorgestreept. Daarna verschenen de stimulusafbeeldingen die elkaar snel vervingen en waarop men alleen moest reageren als het bijbehorende resultaat niet was doorgestreept. Om de taak correct uit te voeren, was het nodig om de gewoonte om op de stimulus te reageren bewust te onderdrukken. In dit geval moest de proefpersoon alleen reageren op de afbeelding van de olifant, maar niet op de afbeelding van de SEAL. Het resultaat was dat cocaïneverslaafden 20% vaker reageerden wanneer dat niet nodig was.
Een ander experiment testte de reactie van cocaïneverslaafden op elektrische schokken. Nadat de beelden op de monitor verschenen, werd een ontlading op één van de armen toegepast. Na de training vertelden de onderzoekers de proefpersonen dat één van de elektroden op de armen niet meer werkte.
Het resultaat was dat cocaïneverslaafden 20% minder vaak op het juiste pedaal drukten om een elektrische schok te voorkomen, zelfs nadat één elektrode was uitgeschakeld (devaluatie van de stimulus). Vreemd genoeg droeg langere training niet bij aan de gewoonte om op het pedaal te drukken, zelfs niet na devaluatie.
A - tijdens de training werd een afbeelding van een dier (stimulus) op de monitor getoond en werd de deelnemer gevraagd om op een van twee knoppen te drukken (actie). Wanneer de juiste knop werd ingedrukt, werd het beeld van het tweede dier (resultaat) weergegeven en ontving de testdeelnemer 5 punten (beloning). Uiteindelijk associeerden de proefpersonen de eerste, tweede afbeelding en de knop die ze met elkaar verbond. De training bestond uit 8 series van 12 trials. Bij de laatste serie bleek dat cocaïneverslaafden 10% minder vaak op de juiste knop drukten.
B - In het volgende experiment werden telkens twee uitkomstplaatjes getoond, waarvan er één was doorgestreept. Om punten te krijgen, moest je op de knop drukken die overeenkwam met de niet-doorgestreepte afbeelding (in dit geval de goede). Cocaïneverslaafden zaten er 15% vaker naast, wat duidt op een slechtere assimilatie van het verband tussen hun acties en het resultaat.
C - Tot slot toonde de monitor alle mogelijke uitkomstplaatjes, waarvan er twee waren doorgestreept. Daarna verschenen de stimulusafbeeldingen die elkaar snel vervingen en waarop men alleen moest reageren als het bijbehorende resultaat niet was doorgestreept. Om de taak correct uit te voeren, was het nodig om de gewoonte om op de stimulus te reageren bewust te onderdrukken. In dit geval moest de proefpersoon alleen reageren op de afbeelding van de olifant, maar niet op de afbeelding van de SEAL. Het resultaat was dat cocaïneverslaafden 20% vaker reageerden wanneer dat niet nodig was.
Een ander experiment testte de reactie van cocaïneverslaafden op elektrische schokken. Nadat de beelden op de monitor verschenen, werd een ontlading op één van de armen toegepast. Na de training vertelden de onderzoekers de proefpersonen dat één van de elektroden op de armen niet meer werkte.
Het resultaat was dat cocaïneverslaafden 20% minder vaak op het juiste pedaal drukten om een elektrische schok te voorkomen, zelfs nadat één elektrode was uitgeschakeld (devaluatie van de stimulus). Vreemd genoeg droeg langere training niet bij aan de gewoonte om op het pedaal te drukken, zelfs niet na devaluatie.
Uitleg van de afbeelding: experiment over het vermijden van een negatieve stimulus (elektrische stroom).
A - Tijdens een korte introductie van de opstelling kregen proefpersonen een afbeelding te zien op een monitor (stimulus), gevolgd door een elektrische schok op een van hun handen (resultaat).
B - Vervolgens werd proefpersonen uitgelegd dat een schok op de linker- of rechterhand voorkomen kon worden door het corresponderende pedaal meerdere keren in te drukken (respons). Cocaïneverslaafden slaagden er 20% minder vaak in om het juiste pedaal in te drukken dan de controlegroep.
C,D - Na 12 of 120 van zulke proeven werd de stimulus gedevalueerd: een van de elektroden werd losgekoppeld. Desondanks bleven de proefpersonen uit gewoonte op het pedaal drukken, zelfs als dat niet nodig was. En beide groepen proefpersonen deden dat even vaak.
Deze twee experimenten toonden aan dat bij cocaïneverslaafden doelbewuste handelingen veel gemakkelijker te veranderen zijn in gewoontes, en dat verslaafden tegelijkertijd slechter leren onder invloed van zowel geconditioneerde (geld) als ongeconditioneerde (stroom) stimuli. De auteurs van het onderzoek schrijven dit toe aan het feit dat de hersenen van cocaïneverslaafden verlaagde dopamineniveaus hebben, een neurotransmitter die de waargenomen effecten medieert. Het is echter nog onduidelijk of deze gedragskenmerken een voorwaarde zijn of alleen een gevolg van cocaïneverslaving.
De resultaten van dit werk verwijzen ook naar een ander recent gepubliceerd artikel, waaruit eveneens bleek dat verslaafden veel gemakkelijker gewoonten vormen en veel moeilijker om deze op te geven dan mensen zonder verslaving.
A - Tijdens een korte introductie van de opstelling kregen proefpersonen een afbeelding te zien op een monitor (stimulus), gevolgd door een elektrische schok op een van hun handen (resultaat).
B - Vervolgens werd proefpersonen uitgelegd dat een schok op de linker- of rechterhand voorkomen kon worden door het corresponderende pedaal meerdere keren in te drukken (respons). Cocaïneverslaafden slaagden er 20% minder vaak in om het juiste pedaal in te drukken dan de controlegroep.
C,D - Na 12 of 120 van zulke proeven werd de stimulus gedevalueerd: een van de elektroden werd losgekoppeld. Desondanks bleven de proefpersonen uit gewoonte op het pedaal drukken, zelfs als dat niet nodig was. En beide groepen proefpersonen deden dat even vaak.
Deze twee experimenten toonden aan dat bij cocaïneverslaafden doelbewuste handelingen veel gemakkelijker te veranderen zijn in gewoontes, en dat verslaafden tegelijkertijd slechter leren onder invloed van zowel geconditioneerde (geld) als ongeconditioneerde (stroom) stimuli. De auteurs van het onderzoek schrijven dit toe aan het feit dat de hersenen van cocaïneverslaafden verlaagde dopamineniveaus hebben, een neurotransmitter die de waargenomen effecten medieert. Het is echter nog onduidelijk of deze gedragskenmerken een voorwaarde zijn of alleen een gevolg van cocaïneverslaving.
De resultaten van dit werk verwijzen ook naar een ander recent gepubliceerd artikel, waaruit eveneens bleek dat verslaafden veel gemakkelijker gewoonten vormen en veel moeilijker om deze op te geven dan mensen zonder verslaving.
Hoe behandel je een verslaving in zo'n geval?
Om een therapie voor verslaving te kunnen formuleren, is het noodzakelijk om te begrijpen hoe de reacties van de patiënt verschillen van die van een gezond persoon.
In het geval van dergelijke patiënten zal straf waarschijnlijk niet effectief zijn, omdat cocaïnegebruikers een verminderde reactie hebben op negatieve stimuli. Bovendien interfereert de hoge gewoontedruk met bewuste gedragsveranderingen. De auteurs suggereren dat we in de loop van de therapie nieuwe nuttige gewoonten moeten vormen en zelfdestructief gedrag, waartegen cocaïneverslaafden niet bestand zijn, moeten voorkomen.
Om een therapie voor verslaving te kunnen formuleren, is het noodzakelijk om te begrijpen hoe de reacties van de patiënt verschillen van die van een gezond persoon.
In het geval van dergelijke patiënten zal straf waarschijnlijk niet effectief zijn, omdat cocaïnegebruikers een verminderde reactie hebben op negatieve stimuli. Bovendien interfereert de hoge gewoontedruk met bewuste gedragsveranderingen. De auteurs suggereren dat we in de loop van de therapie nieuwe nuttige gewoonten moeten vormen en zelfdestructief gedrag, waartegen cocaïneverslaafden niet bestand zijn, moeten voorkomen.